Kasım 1964’te Avusturya’da,
Viyana Kardinali Franz König tarafından “Pro Orient” adlı bir vakıf kuruldu. Vakfın
ana misyonu; Roma Katolik Kilisesi ile Doğu Ortodoks Kilisesi ve Oriental
Ortodoks Kilisesi arasında işbirliği sağlanmasıydı.
Pro Orient Vakfı’nın; 1962’den
1965’e kadar süren ve “2.Vatikan Konsili” olarak (Sadece Katolik Kiliseler katıldı) bilinen süreç içinde kurulmuş
olması da vurgulanması gereken bir husustur.
Bu sene vakıf, 50.kuruluş yılını gerçekleştirmiştir ve bu kapsamda
yapılan etkinlikleri “Altın Kutlama” olarak nitelemektedirler.
Faaliyetleri
incelendiğinde; Süryaniler ve Kıptiler üzerinde daha yoğun olduğu görülmektedir
ve ülkemizde de bazı faaliyetleri vardır.
Örneğin; 30 Mayıs 2011’de
Mardin Artuklu Üniversitesi Atatürk Kültür Merkezi’nde; Avusturya Büyükelçiliği
ve Pro Oriente Vakfı işbirliğiyle “Kültür, Dil ve İnanç: Bir Köprü Olarak
Süryani Çalışmaları” adlı bir sempozyum düzenlendiler. Sempozyuma; Artuklu
Üniversitesi Rektörü ve çok sayıda akademisyen, Pro Oriente Vakıf Başkanı Dr.
Johann Marte, Avusturya Büyükelçisi Heidemerria Gürer, Süryani
Diyarbakır-Mardin Metropoliti Salibe Nur
Özmen, Adıyaman Metropoliti Grigoryas Melki Ürek ile birlikte çok sayıda
siyasetçi ve diplomat katıldı.
Rum Patriği Bartholomeos
da 6/11 Kasım tarihleri arasında, Pro Orient Vakfı’nın davetlisi olarak
Avusturya’da bulunmuştur. Bu vakıf; Rum Patrikhanesi’ni Doğu Ortodoks
Kilisesi’nin başı olarak kabul etmektedir. Ayrıca; Suriye Irak gibi sorunlu
bölgelerdeki Hıristiyan kiliseler ile topluluklarla da ilgilenmektedir.
Avusturya Katolik Kilisesi
vasıtasıyla; Kıpti, Süryani ve Ermeni Kiliseleri de bu vakfın ilgi alanları
dâhilindedir ve nitekim 50. Yıl kutlamasına bu kiliseler de davet
edilmişlerdir. Bu seneki toplantıda, Pro Orient Vakfı’nın Başkanı ve
yöneticileri vakıflarının kiliseler arasındaki yakınlaşmayı arttıran rolü
üzerinde durdular. Suriye ve Irak’taki mülteci sorunlarında hayırsever bir rol
üstlendiklerini beyan ettiler.
Bartholomeos da bu gezi
süresinde bir gazeteye verdiği röportajda aynı doğrultuda olarak; Orta Doğu,
Irak, Suriye'deki zulüm ve çatışmalarla ilgili olarak da temenniler ve orada
acı işçinde olan Ortodoks Hıristiyanların başına gelenleri kınadığını ifade
etmiştir.
Papalık Konseyi Vatikan
Başkanı Kardinal Koch, Viyana Kardinali Schönborn, Pro Orient Başkanı
Johann Marthe’nin ev sahipliğinde; Rum Patriği Bartholomeos ve ayrıca Mısır
Kıpti Patriği Theodor, Kıpti Pope Tawadros ve Suriye ile Ermeni Ortodoks
Kiliseleri temsilcileri bu kutlamaya katıldılar.
Viyana’daki Freyung
Manastırında dualarla başlayan etkinliklerde özel bir konu dikkat çekti! Kıpti
Pope Tawadros, Hıristiyanların Paskalya Bayramı’nın kutlama tarihi için
asırlardır süregelen tartışma ile ilgili olarak çözüm önerdi ve Dünya genelinde
ortak bir tarihte uzlaşılması dileğini ortaya getirdi.
Paskalya öncesinde 40 gün
süren orucun sonundaki haftada her gün gece ayinleri yapılır. Bu süreç içinde
aynı zamanda İsa Peygamber’in çarmıha gerilişi safhası da vardır ve Cumartesi
akşamı saat 24.00’te yapılan ayin; İsa Peygamber’in yeniden dirilerek göğe
çıkışının tasviridir. Tüm bu hafta aynı zamanda matemdir. Cumartesi 24.00’te
İsa Peygamber’in göğe çıkışı ile ise halk arasında “Yumurta Bayramı” olarak da
bilinen “Paskalya Bayramı” süreci başlar.
Her sene, Nisan ve Mayıs
aylarında dini bir takvimle hesaplanan bu süreç için Hıristiyanlar ikiye
bölünmüştür. Çünkü farklı mezhepler, farklı günlerde bu bayramı kutlamakta,
“Eski Takvimciler” ile “Yeni Takvimciler”in kutlama günleri farklıdır. Aslında
Milat kadar eski olan bu tartışma; sadece Paskalya ile sınırlı değildir ve Noel
Yortusu’nun tarihi için de aynı tartışma mevcuttur. Paskalya; bu iki ayrı görüş
tarafından 1 hafta farklı olarak kutlanma iken, İsa’nın doğum günü kabul edilen
ve Dünya’nın büyük kısmında 25 Aralık’ta kutlanan Noel; Eski Takvimciler
tarafından 7 Ocak’ta kutlanır.
M.Ö. 46 yılında Jül Sezar
tarafından “Jülyen Takvimi” kabul edilmişti. Sezar, İskenderiyeli Astrolog
Sosigenes’den yardım alarak bu takvimde düzeltmeler yaptırdı ve her yıl 365.25
gün olarak hesaplandı. Sezar; takvimin Temmuz ayında tamamlanan düzenlemesinde
hem kendi adını bu aya verdirdi (Temmuz=July),
hem de takvime Jülyen Takvimi dedi.
Sezar’ın ölümünün ardından
takvimle ilgili tartışmalar, günümüzde de olduğu gibi yıllarca devam etti. 128
yılda 1 günlük kayma olduğu kabul edilen bu takvim zamanla yerini Papa 13.
Greogory’nin hazırlattığı “Miladi Takvim” ya da diğer adıyla “Gregoryen
Takvimi”ne bıraktı. Miladi Takvim, Türkiye’de Hicri ve Rumi takvimlerin yerine
1 Ocak 1926’da kullanılmaya başladı. Günümüzde Hicri takvim ülkemizde sadece
Şeker ve Kurban bayramlarının hesaplanmasında kullanılmaktadır.
Pro Orient Vakfı’nın 50.
Yılı kutlamaları esnasında Avusturya Katolik Kilisesi tarafından Rum
Patrikhanesi’ne Sankt Andre Burgenland’da bir arazi bağışlandı. Bağışlanan bu
arazide Avusturya’da ilk olarak bir Ortodoks manastırı Rum Patrikhanesi
tarafından inşa edilecektir. Bartholomeos bu manastırın, Ortodoks rahipler için
manevi bir sığınak ve aynı zamanda farklı Hıristiyan gelenekleri ve kültürü ile
de buluşma ile Doğu ve Batı kiliseleri arasında bir köprü olacağını umduğunu
ifade etti.
Yunanistan Büyükelçisi
Chryssoula Aliferis etkinlik kapsamında 6 Kasım’da Rum Patriği Bartholomeos
onuruna ve tüm Pro Orient Vakfı 50. Yılı kutlamalarına katılan kiliselerin
temsilcilerinin de davet edildiği bir akşam yemeği verdi. Avusturya Dışişleri
ve Uyum Bakanı Sebastian Kurz, Vatikan, Rus ve Sırp büyükelçileri de bu yemeğe
katıldılar. Ertesi gün Bartholomeos ve zevatı Türk Büyükelçisi Hasan Göğüş’ün
davetlisi olarak Türkiye Büyükelçiliği’nde kahvaltı yaptılar.
7 Kasım’da ayrıca
Avusturya Devlet Başkanı Hans Fischer de Pro Orient katılımcıları onuruna
Viyana Hofburg’da bir öğle yemeği düzenledi.
Öğlenden sonra ise
Bartholomeos ve beraberindekiler Viyana Mezarlığı’nda yatan eski Avusturya
Metropolitinin mezarını ziyaret ettiler. 8 Kasım’da Viyana Kardinali Schönborn
tarafından bir akşam yemeği verildi.
9 Kasım’da tüm katılımcıların
da hazır bulunduğu bir Pazar Ayini icra edildi. Akşam ise Avusturya Metropoliti
tarafından Bartholomeos onuruna verilen akşam yemeği vardı. Yunanistan
Büyükelçisinin yanı sıra, Salzburg Yunanistan Başkonsolosu ve Kıbrıs Rum Kesimi
başkonsolosları ile Avusturya’daki Rum topluluğundan kişiler de bu yemeğe
katıldılar. Bartholomeos ve beraberindekiler son gün olan 11 Kasım’da;
Avusturya Katolik Kilisesi tarafından Rum Patrikhanesi’ne bağışlanan Sankt
Andre Burgenland’daki araziyi gezdiler.
Rus Patriği Kiril, 28
Haziran 2013’te Pro Orient Vakfı’nın davetlisi olarak Avusturya’ya gelmiş, bu
toplantıda Pro Orient Başkanı Johann Marthe, Rus Patriği’nden Ortadoğu ve Kuzey
Afrika’daki zor durumda olan Hıristiyanlara yardım ve sorunları için destek
vermesini istemişti.
Pro Orient Vakfı, sonuçta
Katolik Kilisesi’nin (Curia Romana)
birçok yan oluşumu gibi bir koludur
ve her papa tarafından destek ve övgü almaktadır. Papa 2. John Paul 29 Mart
1979’da Pro Orient Vakfı üyelerine yönelik çok övücü ifadelerin yer aldığı hayli
uzun bir Papalık tebliği yayınlamıştı.
Yeni Papa Franciscus (bu makaleyi yazdığımız esnada) 28/30
Kasım tarihleri arasında evvelâ Ankara ve ardından İstanbul olmak üzere resmi
ziyaretlerde bulunmak için Türkiye ziyareti yapmaktadır. Bir sonraki
makalemizde Katolik Kilisesi organizasyonu ile bu ziyaret ve ardından gelenleri
kaleme alacağız.
Bojidar Çipof
28
Kasım 2014
