Rum Patrikhanesi ve
Bizans sever kesimlerden müze durumunda olan Ayasofya’da Yunanca ayin yapılması
için zaman zaman talepler gelmekte, öte yandan ise başta Alperen Ocakları olmak
üzere milliyetçi gruplar tarafından da en azından Cuma günleri Ayasofya’da
namaz kılınması için talepler bulunmaktaydı.Geçtiğimiz Kadir Gecesi’nde Diyanet İşleri Başkanı Mehmet Görmez Ayasofya içinden yapılan bir canlı yayına katılarak söyleşi yaptı ve ardından uluslararası yarışmalarda dereceler almış hafızların katılımıyla 85 yıl sonra ilk kez minarelerinden ezan okundu.
Kurban Bayramı’nda ise
Ayasofya meydanında bayram namazı kılındı. Bu iki eylem Yunanistan’ı fevkalâde
rahatsız etti. Yunanistan Başkonsolosu bahsi geçen günlerde Sultanahmet’e
giderek olan biteni yerinde takip etti ve ardından Yunanistan’da tepkiler
ortaya çıktı.
“Megali
İdea” doktrininde; Türkiye coğrafyasında bulunan 3 Ayasofya’da ayin yapılmasının ardından
İstanbul’un Konstantinopolis olacağı rüyası ya da hülyası bulunmaktadır. [1]
Geçtiğimiz yıllarda 1.
Ayasofya olan İznik’te
Rum Patriği tarafından yönetilen bir ayin yapılmıştı. Trabzon’daki halen müze olarak
faaliyette bulunan 2. Ayasofya’da ise bu talep oluşan yerel tepkilerden ötürü
sadece söylemde kaldı.
Ancak 15 Ağustos 2010’da
simgesel olarak daha üst bir dinî yer olan Sümela Manastırı’nda Rum Patriği
Bartholomeos tarafından yönetilen Meryem Ana Yortusu ayini yapıldı. Bu ayin;
başta Yunanistan olmak üzere dışarda coşkuya içeride ise tepkilere neden oldu.
15 Ağustos’un Yunanlılarca çok acı bir anlamı bulunmaktadır. Çünkü 15 Ağustos
tarihi Meryem Ana Yortusu olmanın dışında aynı zamanda Fatih Sultan Mehmet’in
1461’de Trabzon’u fethettiği gündür.
2010’da yapılan bu ayin
Patrikhane ve Yunanistan çevrelerince en üst mertebede sevinç yaratmıştı.
Sonraki yıllarda 2015’e kadar Sümela’da her 15 Ağustos’ta Bartholomeos’un
yönettiği aynı ayin tekrarlandı ve bir anlamda –kendilerine göre- geleneksel hale geldi ve bir nevi “hak”
olarak telakki edildi. [2]
Ancak bu sene Sümela’da
15 Ağustos’ta ayin yapılmasına tamirat nedeniyle izin verilmedi! Bu sene için
ayin izni verilmemesi başta Yunanistan olmak üzere çok üst düzey tepkilere
neden oldu ki bunun en tepe örneği; Geçtiğimiz 15 Ağustos’ta Yunanistan
Cumhurbaşkanı Pavlopulos tarafından yapıldı. Gerçekleşemeyen ayine karşı
alternatif olarak Yunanistan’daki “Vermio Dağı”nda bulunan “Panayia
Sümela Manastırı”nda yapılan bir ayinde Yunanistan
Cumhurbaşkanı Türkiye’ye adeta kin kustu! [3]
İstanbul
Ayasofya
Yukarıda belirttiğimiz
gibi Megali İdea’ya göre 3. Ayasofya olan Çemberlitaş’taki Ayasofya’da Yunanca
ayin yapma hülyası ise Yunan ve “Yunansever” unsurların en çok
gerçekleştirmek istediği bir eylemdir.
17 Eylül 2010’da Yunan
asıllı ABD vatandaşı Dolar milyarderi Chris Spirou’nun başkanı olduğu “Ayasofya’ya
Özgürlük” (Free Agia Sophia Council of America)
adlı bir konsey; Ayasofya’da korsan bir ayin yapmaya kalkışmıştı. Chris
Spirou kalabalık bir Yunanlı grubu finanse ederek, baskın bir şekilde ve
gerekirse arbede yaratacaklarını da ifade ederek, müze vasfında olan
Ayasofya’ya ücret vermeden gireceklerini o günlerde çok sık çıktığı televizyon
kanallarında duyurdu. Burada Ayasofya’ya ücret verilmemesi hususu; Ayasofya’yı
müze değil kilise vasfında kabul ettiklerinden dolayıdır. [4]
Ancak başlarında meczup
Chris Spirou’nun bulunduğu gruba, İstanbul’a geldikleri takdirde can
güvenliklerinin olmayacağının bildirildi ve bu eylem daha Türkiye’ye girmemiş
olan grubun Yunanistan hududundan geri dönmesi ile akamete uğradı. [5]
Aslında
Ayasofya’da Çok Uzun Yıllardır Namaz Kılınmaktadır
916 yıl kilise 482 yıl
cami olarak ibadete açık olan Ayasofya; 1935’ta Bakanlar Kurulu kararı ile
müzeye dönüşürken mabedin imam kadrosu günümüze kadar sembolik olarak
korunmuştur.
1991’den itibaren ise
Ayasofya’nın önden bakıldığında sağ arka kısmında bulunan “Hünkâr
Kasrı” öğle ve ikindi namazlarında cami olarak Öğle ile İkindi
vakitlerinde faaliyette bulundu. Ezanlar Sultanahmet Camii ile karşılıklı
okundu.
Hünkâr Kasrı; Sultan 1.
Mahmud zamanında ana binaya ilave olarak yapılmış bir kasırdır ve yapılmasından
itibaren padişahlar ve beraberindekilerin Cuma günleri abdestlerini alarak
ardından namaz kılmak için camiye geçtikleri bir mekân olarak kullanılmıştır.
Bartholomeos’un Patrik Oluşunun 25. Yıldönümü
22 Ekim 2016, Rum
Patriği Bartholomeos’un patrik oluşunun 25. yıldönümüdür. Bu yıldönümü için
İstanbul’da birkaç gün süren etkinlikler tertiplendi; Yunanistan ve birtakım
ülkelerde kutlamalar yapıldı, kitaplar yayınlandı.
ABD Başkanı Barack Obama
ve çok sayıda yabancı devlet adamı da Patriğe kutlama mesajları yolladılar.
Obama’nın mesajında; Patriğin görevinde 25. yılını tamamlamasından ötürü
duyulan memnuniyet ifade edilmekte, Bartholomeos’un öğretilerinin insanlar için
bilgelik ve aydınlanma ayağı olduğu, insan hak ve özgürlüklerini desteklemesi
ve mülteciler için yaptıkları övgüyle anılmaktadır.
22 Ekim günü Patrikhane
içindeki Aya Yorgi Kilisesi’nde, Bartholomeos’un 25. yılını kutlamak için çok
sayıda yabancı din adamı ve diplomatın da katıldığı bir ayin yapıldı.
Yunanistan Başbakanı
Aleksis Çipras’ın bir tebrik mektubu gönderdiği bu ayinde Yunanistan
Hükümeti’ni Dışişleri Bakanı Yoannis Amanatidis, temsil etmiştir. Yeni
Cumhuriyet Partisi Başkan Yardımcısı Adonis Georgiadis ise partisi adına ayine
katılmıştır.
Ayinin sonunda
Yunanistan Dışişleri Bakanı Yoannis Amanatidis patriği öven bir tebrik
konuşması yapmıştır. Ayrıca geçtiğimiz Haziran’da Girit’te yapılan Pan Ortodoks
toplantısını da büyük bir başarı olarak tanımlamış, bu toplantıdan modern
Dünya’ya önemli mesajlar çıktığını vurgulamış ve Patriğe Ortodoksluk ve
Helenizm için çok daha fazlasını başarması için güç dilemiştir.
20 Ekim’de
Ayasofya’ya İmam Atandı!
20 Ekim’de Diyanet
İşleri Başkanlığı bir ilk olarak buraya “İmam Önder Soy”u asaleten “Ayasofya
İmam”ı olarak atadı. Önder Soy imamlıkta üst bir mertebe olan “Kurra
Hafız”dır ve titri atamanın çok önemli olduğunu vurgulayan bir
faktördür. Şu anda Ayasofya'nın dört minaresinden 5 vakit ezan sesi
verilmektedir ve Hünkâr Kasrı’nda tüm vakit namazları kılınmaya başlanmıştır.
Fatih Müftüsü İrfan Üstündağ, Hünkâr Kasrı'nın 5 vakit ibadete açık olduğunu
belirterek, İmam Önder Soy'un görevlendirilmesiyle cemaat sayısının da çok
arttığını vurgularken, geçtiğimiz Kurban Bayramı'nda uzun yıllardan sonra ilk
kez bayram namazı da kılındığını hatırlatmıştır.
İmam Önder Soy, yapılan
atamayla ilgili olarak şunları söylemiştir: “İlk önce lâyık
olamadığımı düşündüm ama bundan da vardır bir hayır diyerek ya Rabbim’den
yardım dileyerek bu göreve başladım. Çevremdekiler hocam inanıyoruz ki siz
orada çok güzel çalışmalar yapacaksınız diye dualarla birlikte bizi buraya
uğurladılar. Normalde vakit namazlarında bay ve bayan olarak 100 kişi oluyoruz.
Ama bugün neredeyse üç katı bir kalabalık cemaatle karşı karşıyayız”
dedi. 21 Ekim’de kılınan ilk Cuma
namazına yoğun ilgi oldu. İçeriye sığmayan cemaatin çoğunluğu bahçede
ibadetlerini gerçekleştirdi.
20 Ekim’de yapılan bu
atama ve ardından ilk Cuma namazının 21 Ekim’de kılınması Yunan çevreleri
çıldırttı. Rum Patriği Bartholomeos’un göreve başlamasının 25. yıldönümünden
iki gün evvel, ABD Başkanı Barack Obama’nın kutlama mektubuyla aynı güne denk
gelen bu atama Yunanistan’da şok etkisi yaptı.
Yunanlar, Türkiye’de
zaten yıllardır 2 vakit namaz kılınan bir yere asaleten imam tayin edilmesi ve
5 vakit namaz kılınmaya başlanmasına neredeyse çıldırdılar.
O kadar tepki verildi
ki; Patriğin 25. yıldönümü etkinliklerine katılmak için İstanbul'a gelecek olan
“Yunanistan Savunma Bakanı Panos Kammenos”, Ayasofya'da
ezan okunmasını protesto etmek için İstanbul ziyaretini iptal etti.
Oysaki 11 Eylül’de 94
sene sonra, Sen Sinod Genel Sekreteri Barholomew Samaras’a episkopos rütbesi
verilmiş (Ordinasyon)
ve ardından “İzmir Metropoliti” tayin
edilmişti. Bu tayin için Yunanistan’da sanki İzmir’i yeniden işgal etmişler
gibi neredeyse bayram etmişlerdi!
------------------
------------------
